Rác thải điện tử là gì? Tác hại khôn lường và giải pháp xử lý

Sự gia tăng tìm kiếm từ khóa “rác thải điện tử là gì” trên internet cho thấy người dân ngày càng ý thức hơn về tác hại cũng như tầm quan trọng của việc xử lý đồ điện tử cũ đúng cách. Cùng theo dõi bài viết này của Hoàng Liên để hiểu toàn diện hơn về rác điện tử và tham khảo các giải pháp xử lý hiệu quả.

1. Tìm hiểu rác thải điện tử

1.1. Rác thải điện tử là gì?

Rác thải điện tử là những món đồ điện tử bị hư hỏng hoặc lỗi thời, không còn giá trị sử dụng bị thải bỏ và trở thành rác. Rác điện tử tiếng Anh là e-waste, chủ yếu đến từ hộ gia đình, văn phòng, doanh nghiệp,...

Rác thải điện tử được làm từ nhiều vật liệu khác nhau như nhựa, kim loại, thủy tinh,... Một số thiết bị có chứa các chất độc hại như thủy ngân, chì, crom hexavalent,... làm giảm chất lượng môi trường và gây ra nhiều bệnh tật cho con người.

Rác điện tử ngày càng nhiều trong đời sống

1.2. Rác thải điện tử gồm những gì?

Để hiểu rõ hơn về rác điện tử là gì, Hoàng Liên sẽ tổng hợp các nguồn và phân loại chúng theo các nhóm sản phẩm cụ thể giúp bạn dễ hình dung hơn:

• Nhóm đồ gia dụng: Bao gồm các loại rác thải điện tử như tivi, máy giặt, tủ lạnh, máy bơm nước, điều hòa, lò vi sóng, máy hút bụi, bếp điện, nồi cơm điện,...
• Nhóm đồ công nghệ: Bao gồm các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại di động, đồng hồ, máy quay phim, máy ảnh, bàn phím, chuột, máy tính bảng, phụ kiện công nghệ (tai nghe, máy chơi game, máy nghe nhạc, sạc, loa, USB,..), pin cũ đã qua sử dụng, vi mạch - bo mạch điện tử,...
• Nhóm các thiết bị công nghiệp: Gồm có các loại rác điện tử như máy in, máy khoan, máy cắt, máy CNC, thiết bị đo lường bằng điện, máy phát điện,...
• Nhóm thiết bị y tế: Máy siêu âm, máy xạ trị, máy đo huyết áp, máy chụp X - quang,...

Ngoài ra, còn rất nhiều các loại rác thải điện tử khác được sử dụng trong mọi lĩnh vực và hoạt động sống của con người.

Các loại rác điện tử phổ biến

1.3. Nguyên nhân dẫn đến rác thải điện tử

Chất thải điện tử có xu hướng tăng nhanh nhất hiện nay bởi các lý do sau:

• Chất lượng sản phẩm không đồng đều: Nhiều sản phẩm điện tử sản xuất từ vật liệu kém chất lượng, tuổi thọ thấp, nhanh phải thay mới. Một số mặt hàng được thiết kế theo hướng khó khó sửa, buộc người dùng phải mua mới khi bị hỏng.
• Vòng đời của sản phẩm ngắn: Sự phát triển của công nghệ khiến sản phẩm nhanh chóng lỗi thời và bị thay thế. Các đơn vị sản xuất liên tục tung ra sản phẩm mới để cạnh tranh khiến vòng đời sản phẩm ngày càng rút ngắn.
• Tâm lý “chuộng” đồ mới: Tâm lý chung của đại đa số người dùng là thích sở hữu sản phẩm mới, hiện đại. Điều này thúc đẩy hành vi thay mới thiết bị ngay cả khi không cần thiết, dẫn đến sự gia tăng các bãi rác điện tử.
• Quá trình thu gom, xử lý rác thải điện tử chưa hiệu quả: Nhiều quốc gia, khu vực chưa thiết lập được hệ thống thu gom và xử lý rác điện tử. Các món đồ điện tử cũ xả trực tiếp ra môi trường, gây nên nhiều tác động tiêu cực.

Các nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng rác điện tử

2. Thực trạng rác thải điện tử ở Việt Nam

Thực trạng rác thải điện tử ở Việt Nam trở nên nghiêm trọng và gia tăng với tốc độ chóng mặt. Nguyên nhân là do sự phát triển của kinh tế, công nghệ và nhu cầu tiêu thụ sản phẩm của người dân tăng cao.

Ngoài ra, nhiều người dân chưa có ý thức xử lý rác thải điện tử, thường vứt chung với các loại rác khác và xả trực tiếp ra ngoài môi trường. Để giảm thiểu vấn nạn này, chúng ta cần có các giải pháp đồng bộ từ nhà nước, doanh nghiệp đến từng người dân.

3. Tác hại của rác thải điện tử đối với đời sống

Rác thải điện tử đang trở thành vấn nạn toàn cầu, gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực đối với môi trường và sức khỏe con người. Cụ thể là:

3.1. Gây ô nhiễm môi trường

Rác điện tử chứa nhiều độc hại như chì, thủy ngân, kim loại nặng,... Nhiều khu vực vẫn xử lý rác điện tử thủ công bằng cách đốt hoặc vứt bừa bãi ra ngoài môi trường. Quá trình này giúp giải phóng các chất độc hại gây ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí.

Rác điện tử khiến môi trường bị ô nhiễm trầm trọng

3.2. Đe dọa sức khỏe con người

Môi trường sống bị ô nhiễm bởi rác thải điện tử cũng gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng với sức khỏe con người. Làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về đường hô hấp, hệ thần kinh, tim mạch, tiêu hóa, sinh sản, thậm chí là bệnh ung thư.

3.3. Làm giảm sự đa dạng sinh học

Không chỉ gây hại cho con người, chất thải điện tử còn làm giảm sự đa dạng sinh học, gây mất cân bằng sinh thái. Các chất độc hại trong thiết bị điện tử bị rò rỉ và xâm nhập vào chuỗi thức ăn khiến số lượng cá thể bị suy giảm, tuyệt chủng. Số lượng các bãi rác điện tử ngày càng tăng làm mất đi môi trường sống tự nhiên của nhiều loài động, thực vật. Hệ sinh thái mất đi khả năng tự phục hồi, bị suy thoái, tăng nguy cơ xảy ra các hiện tượng cực đoan.

Rác điện tử gây mất cân bằng hệ sinh thái

3.4. Gây lãng phí tài nguyên

Các thiết bị điện tử được sản xuất từ nhiều nguyên liệu quý hiếm và không có khả năng tái tạo như bạc, vàng, đồng, đất hiếm,... Quá trình khai thác các nguyên liệu này cũng tiêu tốn nhiều năng lượng và làm ô nhiễm môi trường.

Bởi vậy khi các thiết bị điện tử trở thành rác và không được tái chế, những tài nguyên quý giá này bị lãng phí. Đồng thời tạo ra nhu cầu khai thác thêm, gây áp lực lên nguồn tài nguyên thiên nhiên.

3.5. Rò rỉ thông tin cá nhân

Vứt bỏ thiết bị điện tử cũ nhưng không xóa hết dữ liệu sẽ tạo cơ hội cho người khác truy cập và khai thác thông tin cá nhân của bạn. Dẫn đến nhiều hệ lụy như đánh cắp danh tính, lừa đảo, tống tiền,...

Rác điện tử làm tăng nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân

4. Biện pháp xử lý rác thải điện tử

Để ứng phó với thực trạng rác thải điện tử hiện nay ở Việt Nam, chúng ta cần có những giải pháp toàn diện và bền vững nhất. Dưới đây là một số giải pháp xử lý rác điện tử hiệu quả nên được áp dụng:

4.1. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân về tác hại của rác thải điện tử là gì. Khuyến khích họ tham gia vào các hoạt động như thu gom, phân loại, tái chế rác điện tử.

Ngoài ra, có thể lồng ghép nội dung về quản lý rác thải điện tử nói riêng và các loại rác thải khác trong chương trình giáo dục từ cấp tiểu học.

4.2. Hoàn thiện hệ thống thu gom, phân loại rác điện tử

Muốn xử lý rác hiệu quả, trước tiên chúng ta cần giải quyết vấn đề rác thải điện tử vứt ở đâu. Điều này giúp quá trình tập kết, thu gom và phân loại rác đồng bộ, nâng cao hiệu quả.

Có thể thành lập các điểm thu gom rác điện tử tại trường học, cơ quan, doanh nghiệp, khu dân cư,... Khuyến khích người dân chủ động phân loại rác tại nguồn để tăng cường hiệu quả xử lý.

Lập các điểm thu gom rác điện tử tại các khu vực đông dân cư

4.3. Tăng cường hoạt động tái chế

Tái chế là biện pháp xử lý rác thải điện tử tối ưu nhất, giúp giảm bớt lượng rác thải ngoài môi trường và tiết kiệm tài nguyên. Ngoài việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ tái chế rác, có thể hợp tác với các doanh nghiệp điện tử, khuyến khích họ thu hồi sản phẩm cũ, tận dụng để sản xuất thiết bị mới.

4.4. Hoàn thiện khung pháp lý về xử lý rác

Ban hành các quy định về quản lý, thu gom, xử lý rác điện tử. Áp dụng cơ chế xử phạt nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm pháp luật.

Ngoài ra, Nhà nước có thể ban hành các chính sách ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp sản xuất sản phẩm bền vững, dễ sửa chữa, có khả năng tái chế.

4.5. Khuyến khích mua sắm bền vững

Khuyến khích người tiêu dùng lựa chọn sản phẩm điện tử có tuổi thọ cao, hạn chế mua sắm khi không cần thiết. Điều này góp phần làm giảm bớt lượng rác điện tử xả ra môi trường.

Khuyến khích tiêu dùng bền vững để giảm bớt rác điện tử

Mong rằng bài viết trên sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ rác thải điện tử là gì, chất thải điện tử là gì và các tác động tiêu cực đến môi trường. Mỗi cá nhân đều nên góp sức mình để giải quyết vấn đề rác điện tử bằng cách nâng cao ý thức, thay đổi thói quen tiêu cực và tích tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường.